maandag 13 augustus 2012

Opgestaan plaats vergaan?

Het is soms handig om zogeheten ezelsbruggetjes te gebruiken om dingen te duiden in het systemische werk. Eén daarvan is de Positie, Rol en Plaats (PRP) of Positie, Rol en Locatie (PRL).

De reden waarom dit handig is als toetssteen in sommige situaties is om te kijken waar onbalans optreedt en waarom.

Positie

Bij positie wordt in het systemisch werk vaak verwezen naar de ordening. Eén van de drie (BOB's) Ook wel de 'natuurlijke' ordeningsprincipes genoemd. Zoals bijvoorbeeld dat wat eerst komt, bijvoorbeeld in families, bij de rangordening van oudere broers en zussen ten opzichte die later komen, maar ook in werkrelaties, met collega's die langer werkzaam zijn dan de nieuwkomers. In de meeste gevallen wegen de collega's van oudere leeftijd en ervaring, vanwege deze positie sociaal zwaarder in samenlevingscontexten. Niet te verwarren met competentie en vaardigheden. Daar komen we zo op bij de Rol (R). Maar het is dus in veel gevallen van groot belang de posities in ogen te houden en hun historie. Ook met het oog op respect en wederzijdse verstandhoudingen. Ik weet, dat het, met name in de Noordwestelijke Europese cultuur, niet meer zo gewoonlijk is om te denken in collectieve dynamieken zoals in Zuidoost Azië, maar het is goed op de positie van iemand te bekrachtigen en 'respect' te hebben voor die positie die iemand bekleed. Niet in de zin van meer of minder, maar de (h)erkenning van de kwaliteit die een positie met zich mee brengt. Maar elke positie, creëert een andere dynamiek en gaat gepaard met een zekere erkenning en legitimatie. Daarin onderscheid het zich van de Rol. 
Een directeur die al jarenlang werkzaam is voor een bedrijf die plots wordt vervangen door een interim directeur zal een plaats achterlaten. Ook al is de persoon weg, de positie is in deze niet werkelijk vrij om in te nemen. Ondanks dat de interim directeur de positie van de voormalige directeur inneemt zal hij/zij op geen enkele wijze deze man/vrouw kunnen vervangen. Niet alleen de mens achter de positie maar ook de positie in de organisatie niet. Ook al lijkt dat mentaal vaak wel zo te worden ingevuld.
Rol

Dan komt de rol. Iedereen heeft een rol. Al is die niet voor iedereen duidelijke en altijd transparant, maar iedereen heeft een maatschappelijke, zo het uitkomt, een sociaal-economische rol. Soms krijg je een rol toebedeeld uit hoofde van je functie. Maar soms zijn deze minder vastomlijnd en duidelijk aangegeven. Want welke rol heeft de oudere zus ten opzichte van een jongere. Deze is niet zozeer functioneel omschreven maar eerder sociaal ingebed binnen de familiaire context. Maar soms neemt iemand een rol op zich omdat hij/zij zich verantwoordelijk voelt zonder dat hij of zij de positie heeft gekregen of gevraagd is deze te vervullen. Maar elke invulling van een rol, creëert een andere dynamiek en komt vanuit een andere bron.
Een weggevallen moeder wordt niet zelden door een oudste dochter opgevangen ondanks het feit dat ze de positie van moeder niet heeft noch ooit zal kunnen innemen.
Plaats en/of locatie

De plaats en/of locatie waar de positie en rol haar invulling krijgt is van uitermate van belang in het effect wat het sorteert op zowel de 'drager/uitvoerder' van de positie en rol, maar ook de wijze waarop de omgeving daarmee omgaat. Een indringend voorbeeld komt vaak voor bij geëmigreerde families.
Families die bepaalde gebruiken gewoon zijn in de eigen (volksgeaarde) context zullen ervaren dat de reacties en het automatisme van de omgeving die deze gewoonten herkennen en valideren wegvallen bij emigratie. Met name voor de kinderen is dit vaak een zware transitie. Niet alleen omdat zij de eerste generatie zijn die nieuwe eigenschappen en vaardigheden moeten leren eigen maken, maar ook omdat zij plotseling, vanwege hun verbinding met de voor hen nieuwe culturen, vaak de eerste zijn die de taal en gebruiken eigen maken en zodoende de rol krijgen van de vertaler en de positie van de meer volwassene in de familie. Een positie en een rol die de verhouding voor zowel ouders als kinderen in onbalans brengt.
Daarom is het werken met PRL in kader van Binding, Ordening en Balans een werkzame aanvulling om de druk of onbalans in relaties te traceren en de plaatsen van overdruk en dus stress te kanaliseren.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten